ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΨΩΣΙΝ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΚΑΙ ΖΩΟΠΟΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ-ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ ΚΡΗΤΗΣ[Β']

ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΨΩΣΙΝ ΤΟΥ Τ. ΣΤΑΥΡΟΥ (Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης)-2

Ἁγίου Ἀνδρέου τοῦ Ἱεροσολυμίτου
(Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης),
Λόγος Α´ εἰς τὴν Ὕψωσιν τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ ΣταυροῦΒ´
[PG 97, 1017-36]

Ἀπὸ τὸ βιβλίο «Τίμιος καὶ Ζωοποιὸς Σταυρός»,
ἤτοι 4 ὁμιλίαι Ἁγίων Πατέρων εἰς τὸν Τίμιον Σταυρόν,
ἔκδ. Ι. Μονῆς Σταυρονικήτα,
Ἅγιον Ὄρος 1996, σελ. 19-45

Μέρος Α´: ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΨΩΣΙΝ ΤΟΥ Τ. ΣΤΑΥΡΟΥ (Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης)

.                   Ἀλλ᾽ ὦ Τίμιε Σταυρέ, τὸ πολυδοξασμένο καύχημα τοῦ Κυρίου καὶ ἡμῶν! Ὦ Ξύλον ἔνδοξον, ἐπάνω εἰς τὸ ὁποῖον ὁ Χριστὸς ἐτεντώθη! Φυτὸν ποὺ ἐξασφαλίζει τὴν ἀθανασίαν, ἐκ τοῦ ὁποίου ὁ Χριστὸς ὁ ἀληθινὸς βότρυς, ἀνέβλυσε γιὰ μᾶς ποτὸν ποὺ δίδει ἀληθινὴ ζωή. Ὦ Σταυρέ, διὰ τοῦ ὁποίου ἐσχίσθη τὸ χειρόγραφον τῆς ἁμαρτίας, καὶ ἔτσι ἔγινε αἰτία νὰ γραφῇ τὸ συμβόλαιον τῆς ἐλευθερίας. Ὦ Σταυρέ, θησαυρὲ ἀπείρων ἀγαθῶν! Πρόξενε τοῦ Παραδείσου, κάτοχε τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν, σὺ ποὺ ἐλευθερώνεις ἀπὸ τὰ ἁμαρτήματα καὶ δίδεις τὰ κατορθώματα. Σὲ ὁ Χριστὸς μὲ τὴν Σταύρωσίν Του ἀνέδειξε Ξύλον ἀθανασίας. Σὲ ὁ Χριστός, μὲ τὸ νὰ προσηλωθῇ ἐπάνω σου, ἐτοποθέτησε σὰν ἄλλη σκάλα ποὺ ὁδηγεῖς πρὸς τοὺς οὐρανούς. Σὲ ὁ Χριστός, μὲ τὸ νὰ κρεμασθῇ ἐπάνω σου, ἀνέδειξε πρόξενον εὐλογίας. Σὲ ὁ Χριστός, μὲ τὸ τάνυσμά Του, κατέστησε ἱκανὸν νὰ ἐλευθερώνῃς ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς ἁμαρτίας, αὐτοὺς ποὺ εἶναι δέσμιοι εἰς αὐτήν.
.                   Μὲ τὸ νὰ ὑψωθῇ ὁ Χριστὸς μὲ τὴν θέλησίν Του ἐπάνω στὸ ἰκρίωμά σου, ὕψωσε μαζί Του τὸν κόσμον. Μὲ τὸ νὰ ὑψωθῆ σὲ σένα ὁ Χριστὸς γιὰ χάρι δική μας, ἀχρήστευσε τὸν ὑψωθέντα χάλκινον ὄφιν. Δὲν ὑπάρχει πλέον εἰς τὸν δρόμον φίδι ποὺ νὰ δαγκώνῃ καὶ νὰ κεντᾷ τὴν πτέρναν. Δὲν ὑπάρχει πλέον ὁ «χαλκοῦς ὄφις», ὁ ὁποῖος, ὅταν ἐβλέπετο ἐθεράπευσε τὰ δαγκάματα τῶν φιδιῶν. Δὲν ὑπάρχει πλέον τό: «Ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου». Πῶς, καὶ μὲ ποῖον τρόπον; Μὲ τὸ νὰ μεταβάλῃ τὴν κατάραν εἰς εὐλογίαν ὁ εὐλογημένος Ἰησοῦς, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ. Δὲν εἶναι πλέον κατηραμένος ὁ σταυρός, ἐπειδὴ ἡ κατάρα ἐκαρφώθη ἐπάνω εἰς τὸν Σταυρόν· αὐτὴν τὴν κατάραν ὁ Χριστὸς τὴν ἀπεμάκρυνε, ἀντ᾽ αὐτῆς δέ εἰσήγαγε τὴν εὐλογίαν.
.                   Τοῦτος ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου, μᾶς ἔφερε ὅλα τὰ καλά. Τοῦτος ὁ Σταυρὸς τοῦ Δεσπότου, ἔχει πολλὰ ὀνόματα. Ὁ Σταυρὸς ὀνομάζεται: ῥάβδος εὐθύτητος, βασιλείας, δυνάμεως καὶ κληρονομίας: «Ὁ Θρόνος Σου, ὁ Θεός, εἰς τὸν αἰώνα τοῦ αἰῶνος, ῥάβδος εὐθύτητος ἡ ῥάβδος τῆς Βασιλείας Σου»· «Ἐλυτρώσω ῥάβδον κληρονομίας Σου»· «Ῥάβδον δυνάμεως ἑξαποστελεῖ Σοι Κύριος ἐκ Σιών». Ὀνομάζεται ἐπίσης βακτηρία: «Ἡ ῥάβδος Σου καὶ ἡ βακτηρία Σου, αὗται με παρεκάλεσαν». Ὀνομάζεται καὶ Ξύλον ζωῆς: «Ξύλον ζωῆς ἐστι πᾶσι τοῖς ἀντεχομένοις αὐτοῦ, καὶ τοῖς ἐπερειδομένοις ἐπ᾽ αὐτὸν ὡς ἐπὶ Κύριον ἀσφαλής». Εἶναι «Ξύλον πεφυτευμένον», καθὼς ἀναφέρει κάπου ὁ Δαυΐδ, «παρὰ τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων»· ποίων ὑδάτων; τῶν θεοπνεύστων Γραφῶν.
.                  Ὀνομάζεται καὶ ὑποπόδιον: «Ὑψοῦτε Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν, καὶ προσκυνεῖτε τῷ ὑποποδίῳ τῶν ποδῶν Αὐτοῦ, ὅτι Ἅγιός ἐστι». Ὀνομάζεται καὶ τόπος: «Εἰσελευσόμεθα εἰς τὰ σκηνώματα Αὐτοῦ, προσκυνήσωμεν εἰς τὸν τόπον, οὗ ἔστησαν οἱ πόδες Αὐτοῦ»· «οὐ δώσω ὕπνον τοῖς ὀφθαλμοῖς μου καὶ τοῖς βλεφάροις μου νυσταγμὸν καὶ ἀνάπαυσιν τοῖς κροτάφοις μου, ἕως οὗ εὕρω τόπον τῷ Κυρίω, σκήνωμα τῷ Θεῷ Ἰακώβ».
.                   Τοῦτον τὸν Σταυρὸν ὑποδηλοῦσε καὶ συμβολικῶς προεμήνυε ὁ Πατριάρχης Ἰακώβ, τοποθετώντας τὰ χέρια τοῦ ἐναλλὰξ καὶ σταυροειδῶς ἐπάνω εἰς τὰ ἐγγόνια του πρὸς εὐλογίαν. Αὐτὸν τὸν Σταυρὸν πάλιν προτυπῶν ὁ ἴδιος, προσεκύνησεν εἰς τὸ ἄκρον τῆς ράβδου τοῦ υἱοῦ τοῦ Ἰωσήφ. Προτύπωσις ἐπίσης τοῦ Σταυροῦ ἦτο ἡ ῥάβδος τοῦ ἰδίου Πατριάρχου Ἰακώβ, ὅταν ἐπέρασε τὸν ποταμὸν Ἰορδάνην· διότι λέγει: «Ἐν τῇ ῥάβδῳ μου ταύτῃ διέβην τὸν Ἰορδάνην». Καὶ λίγο πιὸ πρὶν ἐφανερώνετο εἰς τὸν Ἀβραὰμ τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, προτυπούμενον ἀνάμεσα εἰς τὰ κέρατα τοῦ κριοῦ, ὅταν προσέφερε τὴν τυπικὴν θυσίαν τοῦ προβάτου, ἡ ὁποία ἦτο μία μυστικὴ προτύπωσις τοῦ Σταυρωθέντος Χριστοῦ.
.                   Σταυροῦ προτύπωσις ἦτο καὶ ὁ Ἰσαάκ, ὁ ὁποῖος ἐφορτώθη τὰ ξύλα τῆς θυσίας, καὶ ἀκολουθοῦσε δρομαίως τὸν πατέρα του, ὁ ὁποῖος βιαζόταν νὰ κάμῃ τὴν θυσίαν. Σταυροῦ δύναμιν εἶχε ἐπίσης, ἡ ράβδος τοῦ Μωϋσέως, ἡ ὁποία μετεβλήθη εἰς μεγάλον ὄφιν καὶ μετεμόρφωσε τὰς ράβδους τῶν Αἰγυπτίων· καὶ ἄλλας ἀπὸ αὐτὰς κατέπινε, ἄλλοτε πάλιν μετέβαλλε τὸ νερὸ τοῦ ποταμοῦ σὲ αἷμα, διὰ νὰ μὴ μποροῦν νὰ πίνουν νερό. Καὶ ἄλλοτε μέν, ἔβγαζε ἀπὸ τὰ νερὰ βατράχους, ἄλλοτε δέ, ἔρριπτε ἀκρίδας, σκνίπας καὶ σκότος βαθύ, καὶ ὄλας τὰς ἄλλας ἐκείνας τιμωρίας τῶν Αἰγυπτίων. Σταυροῦ προτύπωσις ἦτο καὶ ἡ ἴδια αὐτὴ ῥάβδος τοῦ Μωϋσέως, ὅταν ἐσχίζετο ἡ Ἐρυθρὰ θάλασσα εἰς δύο μέρη καὶ ἐδημιουργοῦντο τὰ ὑδάτινα ἐκεῖνα τείχη διὰ νὰ περάςῃ αὐτὸς μαζὶ μὲ τὸν λαόν.
.                   Σταυροῦ προτύπωσις ἐπίσης ἦσαν ὁ «στύλος τοῦ πυρὸς» καὶ ὁ «στύλος τῆς νεφέλης» διὰ τῶν ὁποίων ὡδηγοῦσε ὁ Θεὸς τοὺς περιπλανωμένους Ἰουδαίους, ὅταν ἔφυγαν ἀπὸ τὴν Αἴγυπτον. Σταυροῦ προτύπωσιν ἔκαμε καὶ αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ Μωϋσῆς, ἐπάνω εἰς τὸ ὅρος ἔχοντας ὑψωμένα τὰ χέρια, ὅταν ὁ Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ ἐπολέμει τοὺς ἀλλοφύλους Ἀμαληκίτας· καὶ ὁ μὲν Μωϋσῆς ἐστηρίζετο ὑπὸ τοῦ Ἀαρὼν καὶ τοῦ Ὤρ, οἱ δὲ Ἰησραηλίται νικοῦσαν. Σταυροῦ προτύπωσις ἦτο καὶ ἡ ῥάβδος ποὺ ἐκτύπησε τὴν πέτραν εἰς τὴν ἔρημον καὶ ἀνέδειξε τὴν ξηρὰ γῆν γεμάτην ἀπὸ τρεχούμενο νερό.
.                   Ἀλλὰ καὶ ἡ ῥάβδος ποὺ ἐβλάστησε τὰ καρύδια τί ἐδήλωνε; Δὲν προεικόνιζε φανερὰ τὸν Σταυρόν; Ἀλλὰ καὶ ὁ Ἠσαΐας ὁ ὁποῖος ἐπριονίσθη μὲ ξύλινο πριόνι, δὲν προετύπωνε τὸν Σταυρόν; Ἀφήνω νὰ λέγω ὅτι καὶ τοῦ Ἀγγὲ ἡ σταύρωσις καὶ τοῦ Σισάρα ἡ ἐν πασσάλῳ καθήλωσις, προετύπουν φανερὰ τὸν Σταυρόν. Ἀλλὰ καὶ ἡ μηλωτὴ τοῦ Προφήτου Ἠλία, μπορῶ νὰ εἰπῶ, προετύπωνε τὴν δύναμιν τοῦ Σταυροῦ, ὅταν ἔσχισε εἰς δύο τὰ νερὰ τοῦ Ἰορδάνου ὁ Προφήτης, καὶ πέρασε ὡς διὰ ξηρᾶς. Τί νὰ εἴπωμε δέ, καὶ διὰ τὸ θαῦμα τοῦ Προφήτου Ἐλισσαίου, ὅταν ἔρριψε τὸ ξύλο τῆς ἀξίνης μέσα εἰς τὸ νερό, καὶ ἀνείλκυσε τὸν σιδερένιο πέλεκυ, ὁ ὁποῖος, ἂν καὶ ἦτο βαρύς, ἔγινε ἐλαφρός;
.                  Πράγματι λοιπὸν ὁ Σταυρὸς εἶναι κάτι πολὺ μεγάλο, καὶ σὲ πολλὰ μέρη τῆς Ἁγίας Γραφῆς μαρτυρεῖται ἢ προτυποῦται, καὶ πολλὰ θαύματα γίνονται καθημερινῶς μὲ τὴν δύναμίν του. Πρέπει νὰ προσκυνοῦμε λοιπὸν τὸν Σταυρόν, διότι δι᾽ αὐτοῦ ἐγνωρίσαμε τὸν Κύριον. Πρέπει νὰ προσκυνῆται ὁ Σταυρός, διότι δι᾽ αὐτοῦ δοξάζομε τὸν Χριστόν. Προσκυνοῦμε τὸν Σταυρόν, διότι δι᾽ αὐτοῦ ἐλάβαμε τὴν εὐλογίαν, καὶ ἐλευθερωθήκαμε ἀπὸ τὴν κατάρα. Προσκυνοῦμε τὸν Σταυρόν, διότι δι᾽ αὐτοῦ ἐξεμέσαμε τὴν πικρὰ γεῦσι τοῦ «ξύλου τῆς παρακοῆς», καὶ ἐγεύθημεν τὴν γλυκύτητα τῆς σωτηρίας.
.                   Εὐλογημένο αὐτὸ τὸ Ξύλον, διὰ τοῦ ὁποίου εὐλογήθηκαν ὅλα τὰ ἔθνη. Εἶναι εὐλογημένο αὐτὸ τὸ Ξύλον, ἐπάνω εἰς τὸ ὁποῖον ὁ Θεὸς Λόγος σωματικῶς ἐσταυρώθη! Ποιό πρᾶγμα θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι πιὸ θαυμαστὸ καὶ παράδοξον; Νὰ βλέπῃς δηλαδὴ ἕνα Θεὸν νὰ σταυρώνεται, καὶ μάλιστα μαζὶ μὲ ληστάς; Εἶναι εὐλογημένο τὸ Ξύλο, διὰ τοῦ ὁποίου ὁ Ληστὴς μπῆκε εἰς τὸν Παράδεισον, καὶ ἡ γεῦσις τοῦ Ξύλου αὐτοῦ, ἀπεμάκρυνε τὴν πικρὰν γεῦσιν (τῆς παρακοῆς καὶ τῆς ἁμαρτίας)· ποιό πράγμα θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι πιὸ θαυμαστὸ ἀπὸ αὐτό; Διότι τὸν Παράδεισον τὸν ὁποῖον ἔκλεισε ὁ Ἀδὰμ μὲ τὴν πτῶσίν του, τοῦτον ἄνοιξε ὁ Ληστὴς μὲ τὴν μετάνοιάν του. Καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ποὺ ἐξωρίσθη ἐκεῖνος, ἐκεῖ ἐνεγράφη μόνιμος κάτοικος ἐτοῦτος. Πολὺ καλή, ἐπιτυχημένη καὶ θαυμασία ἐναλλαγή! Ἐξῆλθε ὁ ἕνας κλέπτης καὶ εἰσῆλθε ὁ ἄλλος κλέπτης· ὁ πρῶτος, ἐπειδὴ ἔκαμε παράβασιν· ὁ δεύτερος, ἐπειδὴ μετενόησε. Ὁ ἕνας, ἐπειδὴ ὑπετάγη εἰς τὸν διάβολον· ὁ ἄλλος, ἐπειδὴ ἐσταυρώθη μαζὶ μὲ τὸν Κτίστην..                  Εὐλογημένο εἶναι τὸ Ξύλον, ἀπὸ τὸ ὁποῖον κατεσκευάσθη ἡ νοητὴ κιβωτὸς τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἡ ὁποία ἔχει τὴν δύναμιν νὰ διασώζῃ τὸν κόσμον ἀπὸ τὸν κατακλυσμὸν τῆς ἁμαρτίας. Εἶναι εὐλογημένο τὸ Ξύλον, ἀπὸ τὸ ὁποῖον ἔφαγε ὁ Ληστής, καὶ ἠξιώθη τοῦ Παραδείσου τῆς τρυφῆς. Εὐλογημένο εἶναι τὸ Ξύλον, ἀπὸ τὸ ὁποῖον ἐπειδὴ δὲν ἔφαγε προηγουμένως ὁ Ἀδάμ, ἀντήλλαξε τὴν ζωὴν μὲ τὸν θάνατον, προσκολληθεὶς πρὸς τὸ «ξύλον τῆς γνώσεως» μὲ τὴν αὐθάδη ἐκείνην γεῦσιν. Ἔπειτα, ἀφοῦ ἔφαγε, ἀντελήφθη τὸν πλοῦτον του καὶ εὗρε τὴν ἀποκατάστασίν του. Εἶναι εὐλογημένο τὸ Ξύλον, διὰ τοῦ ὁποίου οἱ βασιλεῖς νικοῦν τοὺς ἐχθρούς, καὶ οἱ στρατηγοὶ προσφέρουν τὰ λάφυρα ποὺ κέρδισαν, καὶ πλήθη στρατιωτῶν συλλαμβάνουν τοὺς βαρβάρους αἰχμαλώτους. Εἶναι εὐλογημένο τὸ Ξύλον, διὰ τοῦ ὁποίου καταστρέφονται τὰ τόξα, καὶ οἱ ἀσπίδες γίνονται παρανάλωμα τῆς φωτιᾶς. Εἶναι εὐλογημένο τὸ Ξύλον, διὰ τοῦ ὁποίου οἱ ὑπερήφανοι ἐχθροὶ λυγίζουν, ὑποκύπτουν καὶ ὑποχωροῦν· τρέπονται εἰς φυγὴν οἱ βάρβαροι καὶ φεύγουν οἱ Σκύθαι πανικόβλητοι «μηδενὸς διώκοντος».
.                   Λοιπόν, ὑψώσατε σήμερα μαζί μου τὴν φωνήν, καὶ ἂς ἀπευθύνωμε μαζὶ μὲ τὴν Ἁγία Γραφή, τὰ λόγια της, πρὸς τὸν Θησαυρὸν τοῦ Σταυροῦ. Καὶ Θησαυρὸν τοῦ Σταυροῦ, ὀνομάζω τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τὸν Χριστόν, πρὸς τὸν Ὁποῖον πρέπει νὰ ἀπευθύνωμε τὰ λόγιά μας λέγοντες: «Πάντα τὰ ἔθνη, ὅσα ἐποίησας, ἥξουσι καὶ προσκυνήσουσιν ἐνώπιόν Σου, Κύριε, καὶ δοξάσουσι τὸ Ὄνομά Σου, ὅτι μέγας εἶ Σὺ καὶ ποιῶν θαυμάσια, Σὺ εἶ Θεὸς μόνος». Εἰς Αὐτὸν ἀνήκει ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· Ἀμήν.