27. Πρέπει να ομολογούμε ευσεβώς τη γέννηση, την αγεννησία και την εκπόρευση, τις τρεις αυτές σταθερές και αμετάβλητες ιδιότητες της Παναγίας Τριάδος. Ο Πατέρας δηλαδή είναι αγέννητος και άναρχος, ο Υιός γεννητός και συνάναρχος, και το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα και μεταδίδεται μέσω του συναϊδίου Υιού, όπως λέει ο Δαμασκηνός.
28. Θα ήταν αρκετή για τη σωτηρία μας η πίστη που δίνει η χάρη και που γίνεται πράξη μέσω των εντολών με τη βοήθεια του Πνεύματος, αν την είχαμε φυλάξει και δεν προτιμούσαμε τη νεκρή κι ανενέργητη πίστη από αυτή τη ζωντανή, που γίνεται πράξη με την ενίσχυση του Χριστού. Γιατί αρκεί στον πιστό να σχηματιστεί και να ζήσει μέσα του η πίστη που γίνεται πράξη με την ενίσχυση του Χριστού. Η άγνοια όμως δίδαξε τώρα στους ευσεβείς την πίστη των λόγων, τη νεκρή κι αναίσθητη, κι όχι την πίστη της χάρης.
29. Η Αγία Τριάδα είναι απλή μονάδα, επειδή είναι άποιος —χωρίς ιδιότητες—και ασύνθετη. Είναι Τριάδα, μονάδα κατά τη φύση· γιατί ο Θεός είναι τρισυπόστατος, και η ολική περιχώρηση καθενός Προσώπου στα δύο άλλα γίνεται χωρίς να συγχέονται.
30. Ο Θεός αναγνωρίζεται και ονομάζεται σ' όλες τις ενέργειές Του κατά τρόπο τριαδικό· γιατί είναι χωρίς όρια. Είναι Αυτός που συνέχει τα πάντα και προνοεί για τα πάντα, διά του Υιού, με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Και κανένα από τα τρία Πρόσωπα ούτε λέγεται ούτε νοείται έξω ή χωριστά από τα άλλα, όπου κι αν αναφέρεται με τ' όνομά Του.
31. Στον άνθρωπο υπάρχει νους, λόγος και πνεύμα. Και δεν υπάρχει νους χωρίς λόγο, ούτε λόγος χωρίς πνεύμα· και το ένα είναι μέσα στο άλλο, και καθένα χωριστά, γιατί ο νους εκφράζεται με το λόγο, και ο λόγος φανερώνεται με το πνεύμα. Με τον τρόπο αυτό, ο άνθρωπος παρέχει αμυδρή εικόνα της ανώνυμης και αρχέτυπης Τριάδος, και φανερώνει και με αυτό το κατ' εικόνα.
32. Σύμφωνα με το προηγούμενο παράδειγμα, οι θεοφόροι Πατέρες διδάσκουν αληθινά ότι ο Πατέρας είναι Νους, ο Υιός είναι Λόγος, και Πνεύμα είναι το Άγιο πνεύμα. Έτσι δογματίζουν σχετικά με την Αγία Τριάδα που υπερβαίνει κάθε ουσία και φύση και είναι ο ένας Θεός με τρεις Υποστάσεις, και μας παρέδωσαν πίστη αληθινή και άγκυρα ελπίδας. Γιατί το να αναγνωρίζει κανείς ένα Θεό, αυτό κατά τη Γραφή(Σ. Σολ. 15, 3) είναι ρίζα αθανασίας, και το να γνωρίζει κανείς το κράτος της τρισυπόστατης Μονάδας, αυτό είναι πλήρης δικαιοσύνη. Ανάλογα πρέπει να εννοούμε αυτό που λέγεται στο Ευαγγέλιο: «Αυτό είναι η αιώνια ζωή: να γνωρίζουν οι άνθρωποι Εσένα, τον μόνο αληθινό Θεό, με τρεις υποστάσεις, κι εκείνον που απέστειλες, τον Ιησού Χριστό, με δύο φύσεις και δύο θελήσεις»(Ιω. 17, 3).
33. Οι κολάσεις είναι διαφόρων ειδών, όπως και οι αμοιβές των αιωνίων αγαθών. Κι είναι κάτω από τον άδη, σύμφωνα με τη Γραφή που λέει: «Σε χώρα σκοτεινή και ζοφερή, σε τόπο με αιώνιο σκοταδι»(Ιώβ 10, 21-22), όπου οι αμαρτωλοί κατοικούν και πριν από την κρίση, και με την απόφαση του Κριτή ξαναγυρίζουν σ' αυτήν. Γιατί το ψαλμικό: «Ας πορευθούν οι αμαρτωλοί στον άδη»(Ψαλμ. 9, 18), και το: «Ο θάνατος θα τους ποιμάνει»(Ψαλμ. 48, 15), τι άλλο σημαίνουν παρά την τελευταία απόφαση και την αιώνια καταδίκη;
34. Φωτιά και σκοτάδι και σκουλήκι και τάρταρος είναι η γενική ηδυπάθεια και η καθολική σκοτεινή άγνοια και ο γαργαλισμός των ποικίλων σφοδρών επιθυμιών και η ταραχή και η βρωμερή δυσωδία της αμαρτίας. Αυτά, σαν προπληρωμές και προγεύσεις των κολάσεων, ενεργούν στις ψυχές των αμαρτωλών ήδη από εδώ, και γίνονται φανερά από την έξη.
35. Οι έξεις των παθών είναι προπληρωμές των κολάσεων. Όπως και προπληρωμές της βασιλείας είναι οι ενέργειες των αρετών. Πρέπει να νοούμε και να ονομάζομε τις μεν εντολές, ενέργειες, τις δε αρετές, έξεις. Όπως και οι κακίες κατά προέκταση λέγονται έξεις.
36. Οι ανταποδόσεις των αμοιβών είναι ίσες, αν και φαίνονται σε πολλούς άνισες. Γιατί σε άλλους η θεία δικαιοσύνη δίνει την αιώνια ζωή, σε άλλους την αιώνια κόλαση. Και οι δύο, αφού περάσουν την παρούσα ζωή καλώς ή κακώς, θα έχουν και τις αμοιβές ανάλογες με τα έργα τους. Το ποσόν ή το ποιόν της μετοχής τους θα είναι ανάλογο με την έξη και την ενέργεια των παθών ή των αρετών.
37. Λίμνες φωτιάς(Αποκ. 19, 20) είναι οι ψυχές που ζουν με ηδυπάθεια· μέσα σ' αυτές, η οσμή των παθών, σαν βρωμερός βούρκος, τρέφει το ακοίμητο σκουλήκι της ακολασίας, δηλαδή την αχαλίνωτη όρεξη της σάρκας, και τα φίδια, τους βατράχους και τις βδέλλες των πονηρών επιθυμιών, τους μολυσμένους δηλαδή και φαρμακερούς λογισμούς και δαίμονες. Μια τέτοια κατάσταση έχει πάρει από εδώ τον αρραβώνα της εκεί κολάσεως.
38. Όπως οι απαρχές των κολάσεων είναι κρυμμένες στις ψυχές των αμαρτωλών, έτσι και οι προπληρωμές των αγαθών ενεργούν και μετέχονται στις καρδιές των δικαίων με τη χάρη του Πνεύματος. Βασιλεία ουρανών είναι η ενάρετη πολιτεία, όπως και κόλαση είναι η έξη των παθών.
39. Η "νύχτα που έρχεται", σύμφωνα με το λόγο του Κυρίου(Ιω. 9, 4), είναι η τέλεια ανενεργησία του μέλλοντος σκότους. Ή, διαφορετικά, είναι ο Αντίχριστος, ο οποίος και είναι και ονομάζεται νύχτα και σκοτάδι. Ή, από ηθικής απόψεως, είναι η καθημερινή αμέλεια, η οποία σαν ασέληνη νύχτα απονεκρώνει την ψυχή με τον ύπνο της αναισθησίας. Γιατί όπως η νύχτα κάνει όλους να κοιμηθούν και είναι εικόνα της νεκρώσεως του θανάτου, έτσι κι η νύχτα του μέλλοντος σκότους κάνει τους αμαρτωλούς νεκρούς και αναίσθητους με τη μέθη των πόνων.
40. "Κρίση του κόσμου τούτου", κατά τον ευαγγελικό λόγο(Ιω. 3, 19), είναι η απιστία των ασεβών, σύμφωνα με το: «Όποιος δεν πιστεύει, έχει ήδη κριθεί»(Ιω. 3, 18). Είναι ακόμη και οι οδυνηρές δοκιμασίες που στέλνονται από τη θεία πρόνοια για τον περιορισμό του κακού ή τη μετάνοια, όπως επίσης και οι ροπές των προθέσεων των ανθρώπων προς το να ενεργήσουν το καλό ή το κακό, σύμφωνα με το ψαλμικό: «Χάθηκαν οι αμαρτωλοί προτού γεννηθούν»(Ψαλμ. 57, 4). Τότε δηλαδή εκδηλώνεται η δίκαιη κρίση του Θεού ανάλογα με την απιστία, την παιδαγωγία και την πράξη κάθε ανθρώπου. Και άλλους τιμωρεί, άλλους ελεεί, και σε άλλους δίνει στεφάνια ή κόλαση. Γιατί οι πρώτοι είναι εντελώς ασεβείς. Oι δεύτεροι είναι πιστοί, αλλά αμελείς, και γι' αυτό παιδαγωγούνται με φιλανθρωπία. Οι τελευταίοι έγιναν τέλειοι είτε στις αρετές είτε στις κακίες, και θα λάβουν τις ανάλογες αμοιβές.
41. Αν η ανθρώπινη φύση δε διατηρηθεί αμόλυντη, ή αν δεν καθαρθεί από το Πνεύμα και δε γίνει όπως ήταν εξαρχής, είναι αδύνατο να γίνει ένα σώμα και ένα πνεύμα με το Χριστό, και τώρα και κατά τη μέλλουσα συνάρθρωση των σωζομένων σ' Αυτόν. Γιατί η δύναμη του Πνεύματος που προκαλεί αυτή τη συνοχή και την ένωση, δε συνηθίζει να συμπληρώνει το νέο χιτώνα της χάρης συρράπτοντας ένα κουρέλι παλιωμένο στα πάθη.
42. Εκείνος που δέχτηκε δωρεάν από το Πνεύμα την ανακαίνιση και τη φύλαξε, θα λάβει τότε ισότιμα μέρος στη μορφοποίηση των σωζομένων σε σώμα Χριστού, απολαμβάνοντας με τρόπο ανέκφραστο τη θέωση. Γιατί δεν μπορεί τότε να είναι κανείς ένα με το Χριστό ή μέλος του Χριστού, αν δε γίνει μέτοχος της χάρης από εδώ, έχοντας διαμορφώσει το εσωτερικό του με την αλήθεια και τη γνώση, κατά τον Απόστολο(Ρωμ. 2, 20).
43. Μοιάζει η βασιλεία των ουρανών με θεόφτιαχτη σκηνή, όπως εκείνη του μωσαϊκού νόμου, και θα έχει δύο χωρίσματα κατά τον μέλλοντα αιώνα. Στην πρώτη σκηνή θα μπουν όσοι είναι ιερείς της χάρης. Στη δεύτερη, που είναι νοητή, θα μπουν μόνον όσοι έφτασαν από εδώ στο γνόφο της θεολογίας και λειτούργησαν τριαδικά —με το νου, το λόγο και το πνεύμα τους— ως ιεράρχες τέλειοι, έχοντας τον Ιησού τελετάρχη και πρώτο Ιεράρχη ενώπιον της Τριάδος, στη σκηνή που έστησε ο ίδιος ο Χριστός, όπου έμπαιναν και δέχονταν πλουσιότερα τις ελλάμψεις Του.
44. Ο Σωτήρας ονόμασε "πολλές μονές"(Ιω. 14, 2) τις διάφορες αναβάσεις και προόδους της εκεί καταστάσεως. Η θεία βασιλεία είναι βέβαια μία, αλλά έχει πολλές εσωτερικές διαφορές, ώστε να υπάρχουν από ουράνιοι μέχρι γήινοι κατά την αρετή και τη γνώση και κατά το ποσό της θεώσεως. Γιατί άλλη είναι η δόξα του ηλίου και άλλη της σελήνης και άλλη των αστέρων, και το ένα αστέρι διαφέρει στη λάμψη από το άλλο, όπως λέει ο Απόστολος(Α΄ Κορ. 15, 41), αν και όλα λάμπουν στο ίδιο θείο στερέωμα.
45. Συνόμιλος των Αγγέλων και σχεδόν ασώματος, ως άφθαρτος, γίνεται εκείνος που καθάρισε το νου του με τα δάκρυα, και ανέστησε από εδώ την ψυχή του με τη δύναμη του πνεύματος, και με το λόγο έκανε τη σάρκα του φωτόμορφο και πύρινο άγαλμα θείας ομορφιάς, αυτή που είναι κατά τη φύση ανδριάντας πήλινος. Αφού, βέβαια, αφθαρσία των σωμάτων είναι η αποβολή των ζωικών χυμών και του όγκου.
46. Το σώμα της αφθαρσίας θα είναι γήινο, χωρίς χυμούς και όγκο, και θα μεταβληθεί με τρόπο άρρητο από ψυχικό σώμα σε πνευματικό, ώστε και χωμάτινο να είναι, αλλά και ουράνιο, ένεκα της λεπτής υφής που θα προέρχεται από την θεία ομοίωση. Δηλαδή, όπως πλάστηκε στην αρχή, τέτοιο θα αναστηθεί, για να γίνει όμοιο με τη μορφή του Υιού(Ρωμ. 8, 29) του ανθρώπου, με την ολοκληρωτική μέθεξη της θεώσεως.
47. "Γη των πράων"(Ματθ. 5, 5) είναι η βασιλεία των ουρανών· ή, η θεανδρική κατάσταση του Χριστού, στην οποία έχομε φτάσει, ή φτάνομε, λαβαίνοντας την κατά χάρη γέννηση της θείας υιοθεσίας και την ανακαίνιση μέσω της αναστάσεως. Ακόμη, "γη αγία"(Εξ. 3, 5) είναι η ανθρώπινη φύση που έφτασε στη θέωση, ή απλώς στην κάθαρση, ανάλογα με την αξία των αντίστοιχων ανθρώπων. Ή, σύμφωνα με άλλη σκέψη, "γη που θα κληρονομηθεί"(Αρ. 34, 13), είναι για τους πράγματι αγίους η ακύμαντη θεία γαλήνη της υπέρ νουν ειρήνης, όπου θα κατοικήσουν οι δίκαιοι και κανένα από τα όντα δε θα τους ενοχλεί, ούτε θα τους ταράζει.
48. Γη της επαγγελίας είναι η απάθεια, απ' όπου αναβλύζει σαν μέλι και γάλα(Εξ. 13, 5) η ευφροσύνη του πνεύματος.
49. Οι Άγιοι στον μέλλοντα αιώνα θα χρησιμοποιούν μεταξύ τους μυστικά τον ενδιάθετο λόγο, που θα τον ομιλούν με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος.
50. Αν δε μάθομε τι λογής μας έκανε ο Θεός, δε θα καταλάβομε τι λογής μας έκανε η αμαρτία.
51. Είναι ίσοι κατά την πνευματική ηλικία όσοι έλαβαν από εδώ το πλήρωμα της τελειότητας του Χριστού.
52. Αντίστοιχες με τα έργα θα είναι και οι αμοιβές. το ποσόν ή το ποιόν, δηλαδή ποιο είναι το μέτρο, θα το δείξει εκεί η τάξη και η κατάσταση καθενός, ανάλογα με τη μετοχή του σ' αυτές.
53. Νόες, δηλαδή ισάγγελοι, θα είναι όσοι καταξιωθούν να γίνουν υιοί της αναστάσεως(Λουκ. 20, 36) του Χριστού, δηλαδή οι Άγιοι, με την αφθαρσία και τη θέωση.
54. Στη μέλλουσα ζωή οι Άγγελοι και οι Άγιοι, καθώς λέγεται, δε θα σταματήσουν ποτέ να προοδεύουν στην πρόσληψη χαρισμάτων, ούτε θα αποκάμουν να επιθυμούν τα αγαθά. Γιατί σ' εκείνον τον αιώνα δεν υπάρχει ούτε χαλάρωση ούτε μείωση από την αρετή στην κακία.
55. Σ' αυτή τη ζωή να θεωρείς τέλειο εκείνον που έλαβε σαν αρραβώνα το να μιμηθεί πνευματικά τις μεθηλικιώσεις του Χριστού. Ενώ τον τέλειο στο μέλλον, θα τον δείχνει η δύναμη της θεώσεως.
56. Θα έχει την ίδια αξία και την ίδια θέωση με τους ομοειδείς του στη μέλλουσα ζωή εκείνος που γίνεται από εδώ τέλειος στην αρετή κατά τις πνευματικές μεθηλικιώσεις.
28. Θα ήταν αρκετή για τη σωτηρία μας η πίστη που δίνει η χάρη και που γίνεται πράξη μέσω των εντολών με τη βοήθεια του Πνεύματος, αν την είχαμε φυλάξει και δεν προτιμούσαμε τη νεκρή κι ανενέργητη πίστη από αυτή τη ζωντανή, που γίνεται πράξη με την ενίσχυση του Χριστού. Γιατί αρκεί στον πιστό να σχηματιστεί και να ζήσει μέσα του η πίστη που γίνεται πράξη με την ενίσχυση του Χριστού. Η άγνοια όμως δίδαξε τώρα στους ευσεβείς την πίστη των λόγων, τη νεκρή κι αναίσθητη, κι όχι την πίστη της χάρης.
29. Η Αγία Τριάδα είναι απλή μονάδα, επειδή είναι άποιος —χωρίς ιδιότητες—και ασύνθετη. Είναι Τριάδα, μονάδα κατά τη φύση· γιατί ο Θεός είναι τρισυπόστατος, και η ολική περιχώρηση καθενός Προσώπου στα δύο άλλα γίνεται χωρίς να συγχέονται.
30. Ο Θεός αναγνωρίζεται και ονομάζεται σ' όλες τις ενέργειές Του κατά τρόπο τριαδικό· γιατί είναι χωρίς όρια. Είναι Αυτός που συνέχει τα πάντα και προνοεί για τα πάντα, διά του Υιού, με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Και κανένα από τα τρία Πρόσωπα ούτε λέγεται ούτε νοείται έξω ή χωριστά από τα άλλα, όπου κι αν αναφέρεται με τ' όνομά Του.
31. Στον άνθρωπο υπάρχει νους, λόγος και πνεύμα. Και δεν υπάρχει νους χωρίς λόγο, ούτε λόγος χωρίς πνεύμα· και το ένα είναι μέσα στο άλλο, και καθένα χωριστά, γιατί ο νους εκφράζεται με το λόγο, και ο λόγος φανερώνεται με το πνεύμα. Με τον τρόπο αυτό, ο άνθρωπος παρέχει αμυδρή εικόνα της ανώνυμης και αρχέτυπης Τριάδος, και φανερώνει και με αυτό το κατ' εικόνα.
32. Σύμφωνα με το προηγούμενο παράδειγμα, οι θεοφόροι Πατέρες διδάσκουν αληθινά ότι ο Πατέρας είναι Νους, ο Υιός είναι Λόγος, και Πνεύμα είναι το Άγιο πνεύμα. Έτσι δογματίζουν σχετικά με την Αγία Τριάδα που υπερβαίνει κάθε ουσία και φύση και είναι ο ένας Θεός με τρεις Υποστάσεις, και μας παρέδωσαν πίστη αληθινή και άγκυρα ελπίδας. Γιατί το να αναγνωρίζει κανείς ένα Θεό, αυτό κατά τη Γραφή(Σ. Σολ. 15, 3) είναι ρίζα αθανασίας, και το να γνωρίζει κανείς το κράτος της τρισυπόστατης Μονάδας, αυτό είναι πλήρης δικαιοσύνη. Ανάλογα πρέπει να εννοούμε αυτό που λέγεται στο Ευαγγέλιο: «Αυτό είναι η αιώνια ζωή: να γνωρίζουν οι άνθρωποι Εσένα, τον μόνο αληθινό Θεό, με τρεις υποστάσεις, κι εκείνον που απέστειλες, τον Ιησού Χριστό, με δύο φύσεις και δύο θελήσεις»(Ιω. 17, 3).
33. Οι κολάσεις είναι διαφόρων ειδών, όπως και οι αμοιβές των αιωνίων αγαθών. Κι είναι κάτω από τον άδη, σύμφωνα με τη Γραφή που λέει: «Σε χώρα σκοτεινή και ζοφερή, σε τόπο με αιώνιο σκοταδι»(Ιώβ 10, 21-22), όπου οι αμαρτωλοί κατοικούν και πριν από την κρίση, και με την απόφαση του Κριτή ξαναγυρίζουν σ' αυτήν. Γιατί το ψαλμικό: «Ας πορευθούν οι αμαρτωλοί στον άδη»(Ψαλμ. 9, 18), και το: «Ο θάνατος θα τους ποιμάνει»(Ψαλμ. 48, 15), τι άλλο σημαίνουν παρά την τελευταία απόφαση και την αιώνια καταδίκη;
34. Φωτιά και σκοτάδι και σκουλήκι και τάρταρος είναι η γενική ηδυπάθεια και η καθολική σκοτεινή άγνοια και ο γαργαλισμός των ποικίλων σφοδρών επιθυμιών και η ταραχή και η βρωμερή δυσωδία της αμαρτίας. Αυτά, σαν προπληρωμές και προγεύσεις των κολάσεων, ενεργούν στις ψυχές των αμαρτωλών ήδη από εδώ, και γίνονται φανερά από την έξη.
35. Οι έξεις των παθών είναι προπληρωμές των κολάσεων. Όπως και προπληρωμές της βασιλείας είναι οι ενέργειες των αρετών. Πρέπει να νοούμε και να ονομάζομε τις μεν εντολές, ενέργειες, τις δε αρετές, έξεις. Όπως και οι κακίες κατά προέκταση λέγονται έξεις.
36. Οι ανταποδόσεις των αμοιβών είναι ίσες, αν και φαίνονται σε πολλούς άνισες. Γιατί σε άλλους η θεία δικαιοσύνη δίνει την αιώνια ζωή, σε άλλους την αιώνια κόλαση. Και οι δύο, αφού περάσουν την παρούσα ζωή καλώς ή κακώς, θα έχουν και τις αμοιβές ανάλογες με τα έργα τους. Το ποσόν ή το ποιόν της μετοχής τους θα είναι ανάλογο με την έξη και την ενέργεια των παθών ή των αρετών.
37. Λίμνες φωτιάς(Αποκ. 19, 20) είναι οι ψυχές που ζουν με ηδυπάθεια· μέσα σ' αυτές, η οσμή των παθών, σαν βρωμερός βούρκος, τρέφει το ακοίμητο σκουλήκι της ακολασίας, δηλαδή την αχαλίνωτη όρεξη της σάρκας, και τα φίδια, τους βατράχους και τις βδέλλες των πονηρών επιθυμιών, τους μολυσμένους δηλαδή και φαρμακερούς λογισμούς και δαίμονες. Μια τέτοια κατάσταση έχει πάρει από εδώ τον αρραβώνα της εκεί κολάσεως.
38. Όπως οι απαρχές των κολάσεων είναι κρυμμένες στις ψυχές των αμαρτωλών, έτσι και οι προπληρωμές των αγαθών ενεργούν και μετέχονται στις καρδιές των δικαίων με τη χάρη του Πνεύματος. Βασιλεία ουρανών είναι η ενάρετη πολιτεία, όπως και κόλαση είναι η έξη των παθών.
39. Η "νύχτα που έρχεται", σύμφωνα με το λόγο του Κυρίου(Ιω. 9, 4), είναι η τέλεια ανενεργησία του μέλλοντος σκότους. Ή, διαφορετικά, είναι ο Αντίχριστος, ο οποίος και είναι και ονομάζεται νύχτα και σκοτάδι. Ή, από ηθικής απόψεως, είναι η καθημερινή αμέλεια, η οποία σαν ασέληνη νύχτα απονεκρώνει την ψυχή με τον ύπνο της αναισθησίας. Γιατί όπως η νύχτα κάνει όλους να κοιμηθούν και είναι εικόνα της νεκρώσεως του θανάτου, έτσι κι η νύχτα του μέλλοντος σκότους κάνει τους αμαρτωλούς νεκρούς και αναίσθητους με τη μέθη των πόνων.
40. "Κρίση του κόσμου τούτου", κατά τον ευαγγελικό λόγο(Ιω. 3, 19), είναι η απιστία των ασεβών, σύμφωνα με το: «Όποιος δεν πιστεύει, έχει ήδη κριθεί»(Ιω. 3, 18). Είναι ακόμη και οι οδυνηρές δοκιμασίες που στέλνονται από τη θεία πρόνοια για τον περιορισμό του κακού ή τη μετάνοια, όπως επίσης και οι ροπές των προθέσεων των ανθρώπων προς το να ενεργήσουν το καλό ή το κακό, σύμφωνα με το ψαλμικό: «Χάθηκαν οι αμαρτωλοί προτού γεννηθούν»(Ψαλμ. 57, 4). Τότε δηλαδή εκδηλώνεται η δίκαιη κρίση του Θεού ανάλογα με την απιστία, την παιδαγωγία και την πράξη κάθε ανθρώπου. Και άλλους τιμωρεί, άλλους ελεεί, και σε άλλους δίνει στεφάνια ή κόλαση. Γιατί οι πρώτοι είναι εντελώς ασεβείς. Oι δεύτεροι είναι πιστοί, αλλά αμελείς, και γι' αυτό παιδαγωγούνται με φιλανθρωπία. Οι τελευταίοι έγιναν τέλειοι είτε στις αρετές είτε στις κακίες, και θα λάβουν τις ανάλογες αμοιβές.
41. Αν η ανθρώπινη φύση δε διατηρηθεί αμόλυντη, ή αν δεν καθαρθεί από το Πνεύμα και δε γίνει όπως ήταν εξαρχής, είναι αδύνατο να γίνει ένα σώμα και ένα πνεύμα με το Χριστό, και τώρα και κατά τη μέλλουσα συνάρθρωση των σωζομένων σ' Αυτόν. Γιατί η δύναμη του Πνεύματος που προκαλεί αυτή τη συνοχή και την ένωση, δε συνηθίζει να συμπληρώνει το νέο χιτώνα της χάρης συρράπτοντας ένα κουρέλι παλιωμένο στα πάθη.
42. Εκείνος που δέχτηκε δωρεάν από το Πνεύμα την ανακαίνιση και τη φύλαξε, θα λάβει τότε ισότιμα μέρος στη μορφοποίηση των σωζομένων σε σώμα Χριστού, απολαμβάνοντας με τρόπο ανέκφραστο τη θέωση. Γιατί δεν μπορεί τότε να είναι κανείς ένα με το Χριστό ή μέλος του Χριστού, αν δε γίνει μέτοχος της χάρης από εδώ, έχοντας διαμορφώσει το εσωτερικό του με την αλήθεια και τη γνώση, κατά τον Απόστολο(Ρωμ. 2, 20).
43. Μοιάζει η βασιλεία των ουρανών με θεόφτιαχτη σκηνή, όπως εκείνη του μωσαϊκού νόμου, και θα έχει δύο χωρίσματα κατά τον μέλλοντα αιώνα. Στην πρώτη σκηνή θα μπουν όσοι είναι ιερείς της χάρης. Στη δεύτερη, που είναι νοητή, θα μπουν μόνον όσοι έφτασαν από εδώ στο γνόφο της θεολογίας και λειτούργησαν τριαδικά —με το νου, το λόγο και το πνεύμα τους— ως ιεράρχες τέλειοι, έχοντας τον Ιησού τελετάρχη και πρώτο Ιεράρχη ενώπιον της Τριάδος, στη σκηνή που έστησε ο ίδιος ο Χριστός, όπου έμπαιναν και δέχονταν πλουσιότερα τις ελλάμψεις Του.
44. Ο Σωτήρας ονόμασε "πολλές μονές"(Ιω. 14, 2) τις διάφορες αναβάσεις και προόδους της εκεί καταστάσεως. Η θεία βασιλεία είναι βέβαια μία, αλλά έχει πολλές εσωτερικές διαφορές, ώστε να υπάρχουν από ουράνιοι μέχρι γήινοι κατά την αρετή και τη γνώση και κατά το ποσό της θεώσεως. Γιατί άλλη είναι η δόξα του ηλίου και άλλη της σελήνης και άλλη των αστέρων, και το ένα αστέρι διαφέρει στη λάμψη από το άλλο, όπως λέει ο Απόστολος(Α΄ Κορ. 15, 41), αν και όλα λάμπουν στο ίδιο θείο στερέωμα.
45. Συνόμιλος των Αγγέλων και σχεδόν ασώματος, ως άφθαρτος, γίνεται εκείνος που καθάρισε το νου του με τα δάκρυα, και ανέστησε από εδώ την ψυχή του με τη δύναμη του πνεύματος, και με το λόγο έκανε τη σάρκα του φωτόμορφο και πύρινο άγαλμα θείας ομορφιάς, αυτή που είναι κατά τη φύση ανδριάντας πήλινος. Αφού, βέβαια, αφθαρσία των σωμάτων είναι η αποβολή των ζωικών χυμών και του όγκου.
46. Το σώμα της αφθαρσίας θα είναι γήινο, χωρίς χυμούς και όγκο, και θα μεταβληθεί με τρόπο άρρητο από ψυχικό σώμα σε πνευματικό, ώστε και χωμάτινο να είναι, αλλά και ουράνιο, ένεκα της λεπτής υφής που θα προέρχεται από την θεία ομοίωση. Δηλαδή, όπως πλάστηκε στην αρχή, τέτοιο θα αναστηθεί, για να γίνει όμοιο με τη μορφή του Υιού(Ρωμ. 8, 29) του ανθρώπου, με την ολοκληρωτική μέθεξη της θεώσεως.
47. "Γη των πράων"(Ματθ. 5, 5) είναι η βασιλεία των ουρανών· ή, η θεανδρική κατάσταση του Χριστού, στην οποία έχομε φτάσει, ή φτάνομε, λαβαίνοντας την κατά χάρη γέννηση της θείας υιοθεσίας και την ανακαίνιση μέσω της αναστάσεως. Ακόμη, "γη αγία"(Εξ. 3, 5) είναι η ανθρώπινη φύση που έφτασε στη θέωση, ή απλώς στην κάθαρση, ανάλογα με την αξία των αντίστοιχων ανθρώπων. Ή, σύμφωνα με άλλη σκέψη, "γη που θα κληρονομηθεί"(Αρ. 34, 13), είναι για τους πράγματι αγίους η ακύμαντη θεία γαλήνη της υπέρ νουν ειρήνης, όπου θα κατοικήσουν οι δίκαιοι και κανένα από τα όντα δε θα τους ενοχλεί, ούτε θα τους ταράζει.
48. Γη της επαγγελίας είναι η απάθεια, απ' όπου αναβλύζει σαν μέλι και γάλα(Εξ. 13, 5) η ευφροσύνη του πνεύματος.
49. Οι Άγιοι στον μέλλοντα αιώνα θα χρησιμοποιούν μεταξύ τους μυστικά τον ενδιάθετο λόγο, που θα τον ομιλούν με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος.
50. Αν δε μάθομε τι λογής μας έκανε ο Θεός, δε θα καταλάβομε τι λογής μας έκανε η αμαρτία.
51. Είναι ίσοι κατά την πνευματική ηλικία όσοι έλαβαν από εδώ το πλήρωμα της τελειότητας του Χριστού.
52. Αντίστοιχες με τα έργα θα είναι και οι αμοιβές. το ποσόν ή το ποιόν, δηλαδή ποιο είναι το μέτρο, θα το δείξει εκεί η τάξη και η κατάσταση καθενός, ανάλογα με τη μετοχή του σ' αυτές.
53. Νόες, δηλαδή ισάγγελοι, θα είναι όσοι καταξιωθούν να γίνουν υιοί της αναστάσεως(Λουκ. 20, 36) του Χριστού, δηλαδή οι Άγιοι, με την αφθαρσία και τη θέωση.
54. Στη μέλλουσα ζωή οι Άγγελοι και οι Άγιοι, καθώς λέγεται, δε θα σταματήσουν ποτέ να προοδεύουν στην πρόσληψη χαρισμάτων, ούτε θα αποκάμουν να επιθυμούν τα αγαθά. Γιατί σ' εκείνον τον αιώνα δεν υπάρχει ούτε χαλάρωση ούτε μείωση από την αρετή στην κακία.
55. Σ' αυτή τη ζωή να θεωρείς τέλειο εκείνον που έλαβε σαν αρραβώνα το να μιμηθεί πνευματικά τις μεθηλικιώσεις του Χριστού. Ενώ τον τέλειο στο μέλλον, θα τον δείχνει η δύναμη της θεώσεως.
56. Θα έχει την ίδια αξία και την ίδια θέωση με τους ομοειδείς του στη μέλλουσα ζωή εκείνος που γίνεται από εδώ τέλειος στην αρετή κατά τις πνευματικές μεθηλικιώσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου